Yunanistan'daki tatil günlerinden biri de Noel tatilidir.

Noel bayramı Yunanistan'da her yıl olduğu gibi 2022 yılında da 25 Aralık'ta kutlanacak.

Noel, her yıl 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı Hristiyan bayramıdır. Ermeni Ortodoks Kilisesi ise Noel'i 6 Ocak günü kutluyor.

İsa Peygamber'in doğum günü olarak kabul edilen 25 Aralık günü, ayrıca Doğuş Bayramı ya da Milat Yortusu gibi isimlerle de anılıyor.

İçerik listesi:

• Noel nedir?
• Noel sözcüğünün etimolojisi
• Noel nasıl kutlanır?
• Noel'de neler yapılır?
• Noel ağacının hikayesi
• Noel baba kimdir?
• Ortodoks Hristiyanlar'da Noel baba (Aziz Vasilis)
• Noel hangi tarihlerde kutlanıyor?
• Noel ve Yılbaşı arasındaki fark nedir?
• Noel Bayramı nereye dayanıyor?
• Yılbaşı kutlamalarının kaynağı nedir?
• Yunanistan'da Noel ne zaman?
• Yunanistan'da Noel Bayramı'nda neler yapılır?
• Noel İlahileri: Kalanda
• Noel Cinleri
• Noel tatlıları

Noel nedir?

Noel, ayrıca Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş veya Milat Yortusu olarak da bilinir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel, Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dini motiflerinden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlamıştır. Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik figür Noel Baba temel bir rol oynar.

Noel günü, nüfusunun çoğunluğunu Hristiyanların oluşturduğu birçok ülkede resmi tatildir.

Noel sözcüğünün etimolojisi

Noel sözcüğünün kökeni Latince Natalis (doğum) kelimesidir. Türkçeye Fransızca Noël sözcüğünden geçmiştir.

Noel (Christmas)

Günümüzde başta İngilizce konuşan coğrafya olmak üzere bazı Batılı ülkelerde Noel anlamında kullanılan Christmas ve benzeri diğer kelimeler ise Yunanca Khristos (Mesih) ve avam Latincesindeki messa (Efkaristiya ayini) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. Messa sözcüğünün kökeni ise yine Latince "missa" (yollama, gönderme) sözcüğüdür. İsa, Luka Müjdesi'nin 10. bölümünün 3. ayetinde "Haydi gidin! İşte, sizi kuzular gibi kurtların arasına gönderiyorum." demesi ve Yuhanna Müjdesi'nin 20. bölümünün 21. ayetindeki "Baba beni gönderdiği gibi, ben de sizi gönderiyorum." diyerek sürekli başlayan bir buyruk vermesiyle buna işaret eder.

Noel nasıl kutlanır, Noel'de neler yapılır?

Noel'de Noel ağaçları süslenir, ışıklı ev, bahçe, cadde süslemeleri yapılır. Hediyeler alınır, tebrik kartları verilir ve Noel arifesinde Noel Baba'nın gelişi simgesel olarak canlandırılır.

Birçok ülkede 25 Aralık öğleden sonrası Noel yemeği hazırlanır ve aile fertleri masa etrafında bir araya gelirler. Noel yemeği ülkeden ülkeye farklılık göstermekle beraber en yaygın olanı kızarmış hindi ve sosistir. Bazı ülkelerde tatlı olarak yemekten sonra sunulan kekin (Noel pudingi) üzerine brendi dökülerek tutuşturulur.

Çocuklar Noel'den uzun zaman önce Noel Baba'ya mektuplar yazarak istedikleri hediyelerin listesini yaparlar. Kent merkezlerinde ve alışveriş merkezlerinde kurulan temsili Noel Baba kulübelerinde, Noel Baba'nın kendisi ya da elfleri kılığına girmiş görevliler Noel'den önce çocukların isteklerini dinler ve mektuplarını Noel Baba'ya iletmek üzere toplarlar. Noel arifesi gecesi evlerde Noel Baba ve geyikleri için yiyecekler bırakılır.

Noel günü Noel Ağacı'nın altına bırakılmış hediyeler alınıp verilir. Küçük çocuklar için dev çorapların içine hediyeler ve şekerlemeler konur. Çocuklara bu hediyeleri Noel Baba'nın getirdiği söylenir.

Noel öncesinde evlere ve kamuya açık yerlere kurulan çam ağaçları süsleniyor ve sokaklar ışıklandırılıyor.

Noel'de çam ağacı süsleme adetinin 16'ncı yüzyılda Almanya'da çıktığı ve Avrupa geneline buradan yayıldığı düşünülüyor.

25 Aralık'ı birçok kişi ailesiyle birlikte geçiriyor. Öğlen aile yemeği yeniliyor ve geleneksel bir Noel yemeği menüsünde genellikle hindi ve sebze oluyor.

Dükkanlar ve mağazaların önemli bir bölümü kapalı oluyor. Örneğin İngiltere'de 25 Aralık'ta tren, metro, otobüs gibi hiçbir toplu taşıma aracı çalışmıyor.

Noel ağacının hikayesi

Noel şenlikleri sırasında ışık ve süslerle donatılan çam ağacına Noel ağacı denir. Günümüzde Noel ağacının Pagan geleneklerinden gelen bir ritüel olduğu bilinmektedir.

Yaprak dökmeyen ağaçları ve çelenkleri ölümsüz yaşamın simgesi olarak kullanmak, eski Mısırlıların, Çinlilerin ve Yahudilerin ortak bir geleneği idi. Avrupalı putperestler arasında yaygın olan ağaca tapınma, Hristiyanlığı benimsemelerinden sonra, İskandinavyalıların şeytanı korkutup kaçırmak ve Noel zamanında kuşlar için bir ağaç hazırlamak üzere ev ve ambarlarını yılbaşında ağaçlarla donatma geleneği biçiminde sürdü. Almanya'da da kış ortasına rastlayan tatillerde evin girişine ya da içine bir Yule (yeni yıl) ağacı konuyordu.

Günümüzdeki Noel ağacının Almanya'nın batısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Orta Çağda Adem ve Havva'yı canlandıran bir oyunun ana dekoru, cennet bahçesini temsil eden ve üzerinde elmaların bulunduğu bir çam ağacıydı. Adem ve Havva yortusunda (24 Aralık) Almanlar evlerine böyle bir cennet ağacı dikerler, üzerine Komünyon'daki kutsanmış ekmeği simgeleyen ince, hamursuz ekmek parçaları asarlardı; bunların yerini daha sonra değişik biçimlerdeki çörekler aldı. Ayrıca bazı yerlerde İsa'yı simgeleyen mumlar eklendi. Noel mevsiminde ağaçla aynı odada Noel piramidi de bulunurdu. 16. yüzyılda Noel piramidi ve cennet ağacı birleşerek Noel ağacını oluşturdu.

İngiltere'ye 19. yüzyıl başlarında ulaşan Noel ağacı, Kraliçe Victoria'nın eşi Alman Prens Albert'in desteği ile bu yüzyılın ortalarında yaygınlaştı. O dönemde Noel ağaçları, dallarına kurdele ve kâğıt zincirlerle asılmış mum, şekerleme ve keklerle süsleniyordu. Göçmen Almanların Kuzey Amerika'ya 17. yüzyılda götürdükleri Noel ağacı, 19. yüzyılda moda oldu. Gelenek Avusturya, İsviçre, Polonya ve Hollanda'da da yaygındı. Japonya ve Çin'e 19. ve 20. yüzyılda Amerikalı misyonerlerin tanıttığı Noel ağaçları ince işlenmiş kâğıt süslerle donatılmaya başlandı.

Noel baba kimdir?

Noel Baba, Noel gecesi çocuklara hediye bıraktığına inanılan efsanevi kişidir. Kökeni, Antalya'nın Demre (eski adı Myra) ilçesinde 4. yüzyılda yaşamış bir Hristiyan azizi olan Piskopos Nikola'ya dayanır.

Noel Baba günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, sevimli, koca göbekli, tonton birisi olarak resmedilir. Beyaz tüyleri olan kırmızı bir cüppe giymekte aynı görüntüde bir de kukuleta takmaktadır. Evinin yeri ülkelerin geleneklerine göre değişiklik göstermektedir. Kuzey Kutbu, Finlandiya'daki Korvatunturi, İsveç'teki Dalecarlia veya Grönland bunlardan bazılarıdır. Bazı ülkelerde Noel Baba grottoları kurulur ve çocuklar Noel Baba kılığındaki oyuncuların dizlerine oturarak hediye olarak ne istediklerini söylerler.

Ortodoks Hristiyanlar'da Noel baba (Aziz Vasilis)

Noel Baba artık çocuklar ve yetişkinler tarafından bilinen uluslararası bir folklor figürüdür. Yeni Yıl ve Noel kutlamalarında baskın figür odur. Kırmızı takım elbise, beyaz sakalı, gözlükleri, her zaman hediye çantasıyla gülümseyen, canlı geyiklerin veya ren geyiğinin çektiği bir kızak üzerindeki tanınmış varlığı, bugün Hristiyan olmayan ülkelerde bile tatillerde çocukların en sevilen kahramanıdır. 

Ortodoks Hristiyanlar için Noel Baba, Kapadokya'da yaşayan, neredeyse tüm hayatını diğer insanlara yardım etmeye adayan ve dünya tarihinde örgütlü hayır işlerinin ilham kaynağı ve ilk yaratıcısı olarak kabul edilen Büyük Basil'dir (Kayseri'li Basil/ Büyük Basil (Yunanca: Ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας, Ágios Basíleios o Mégas).

Geleneğe göre, Büyük Basil uzun boyluydu, siyah gözleri ve sakalı vardı ve 31 Aralık 378'de öldü. 1 Ocak 379'da, cenaze töreninde, Hristiyan halklar tarafından yeni yılda şans getiren kişi olarak kabul edildi.

Noel hangi tarihlerde kutlanıyor?

İsa Peygamber'in genel olarak Batı Şeria sınırları içinde bulunan Beytüllahim'de dünyaya geldiğine inanılıyor.

Noel kutlamalarının ne zaman, nasıl başladığı tam bilinmemekle birlikte, ilk yazılı kayıt M.S. 4'üncü yüzyıl tarihini taşıyor.

Roma İmparatorluğu döneminde M.S. 4'üncü yüzyılda Hristiyanların serbest bırakılmasıyla birlikte kutlamaların da yaygınlaştığı düşünülüyor.

Roma İmparatorluğu'nda 25 Aralık'ta kutlanan Yenilmez Güneşin Doğum Bayramı nedeniyle Noel'in de bu tarihte kutlanmaya başladığını öne sürenler de var.

Ermeni Ortodoks Kilisesi ise 25 Aralık'ın Romalılardan gelen bir adet olduğunu ve ilk dönem Hristiyanlara ait tarihi kayıtlarda İsa Peygamber'in doğum tarihinin 6 Ocak olarak gösterildiğini söylüyor.

Bu nedenle Ermeni Ortodoks Kilisesi, Noel'i 6 Ocak günü kutluyor.

Bazı Ortodoks kiliselerinin Noel'i Jülyen takvimine göre kutlamasının nedeni, miladi (Gregoryen) takvimin Katolik Papa XIII. Gregory tarafından düzenlettirilmiş olmasıdır. Bununla birlikte bazı Ortodoks kiliseleri miladi takvime dönüşüm yapmış ve 25 Aralık'ta kutlamaya başlamıştır.

Noel ve Yılbaşı arasındaki fark nedir?

Dünyanın birçok ülkesinde Hristiyanlar 24 Aralık'ı 25'ine bağlayan gecede Noel bayramını kutluyor.

Yılbaşı ve Noel bayramı arasındaki fark her sene Türkiye'de bazı tartışmalara neden oluyor.

Miladi takvim başlangıcı olan yılbaşı kutlamaları ile Noel kutlamaları tarihlerinin yakın olması sebebiyle sıkça karıştırılıyor.

Peki yılbaşı ve Noel'in farkı nedir? Dünyanın dört bir yanında kutlanan bu bayramlar nereden geliyor? Noel ve yılbaşı arasındaki fark hakkında bilmeniz gerekenler.

Noel Bayramı nereye dayanıyor?

Noel Bayramı, her yıl 25 Aralık'ta kutlanıyor. Kutlamalar 24 Aralık'ta Noel arefesiyle başlıyor ve bazı ülkelerde 26 Aralık akşamına kadar devam ediyor.

Noel, Hristiyanlar tarafından "kurtarıcı Mesih" olarak kabul edilen Hz.İsa'nın doğum gününün geleneksel olarak kutlandığı bayram.

Ermeni Kilisesi gibi bazı Doğu Ortodokslarsa, Noel'i Jülyen takviminde 25 Aralık'a denk gelen 6 Ocak'ta kutluyor.

Noel bayramının temelinde antik çağlarından beri kutlanan pagan ve Roma kış festivalleri olan Yule ve Saturnalia bayramları var.

Roma İmparatorluğu döneminde, Hristiyanlar yerel halkın bu dini daha kolay benimsemesi için pagan bayramlarını dini bir bayram olarak kutlamaya başladı. Aslında dini ve tarihi kaynaklarda Hz.İsa'nın doğum tarihi tam olarak bilinmiyor.

Günümüzde ise Noel, Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dini esaslarından arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir evrensel bir bayram haline geldi.

Bu değişikliğin en belirgin simgelerinden biriyse "Noel Baba" figürüdür.

Yılbaşı kutlamalarının kaynağı nedir?

Yılbaşı kutlamaları yeni yılı karşılamak amacıyla yapılıyor. Bu gelenek milattan önce 46 yılında Roma İmparatorluğunun önemli liderlerinden Julius Sezar tarafından başlatıldı.

Yeni yılın ilk günü, dünyada en yaygın şekilde kullanılan Miladi takvimin ocak ayının ilk günü olarak belirlendi.

Her alanda yeni bir başlangıç anlamı taşıyan yeni yıl, dünyada birçok ülkede değişik gelenek ve etkinliklerle kutlanıyor. Tümünün ortak amacı ise, gelecek yılın umutla bolluk ve şans getirmesi.

31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan gecede kutlanan yeni yıl ile Noel bayramı temelde birbirinden farklı. Ancak iki bayramın yakın olmasıyla, Türkiye gibi Noel kültürüne yabancı olan ülkelerde sıkça karıştırılıyor.

Yunanistan'da Noel ne zaman?

Yunanistan'da da Noel (Xristougenna) 25 Aralık'ta kutlanır.

Yunanistan'da Noel Bayramı'nda neler yapılır?

Yunanistan'da Noel Bayramı'nda evler ve şehirler şenlikli kıyafetlerini giyerek ışık ve renk kazanırken, mutfaklar geleneksel yemeklerin aromalarıyla dolar.

"Mutlu Bayramlar" (Kales giortes) ve "Nice Yıllara" (Hronia Polla) her buluşma noktasında yankılanır.

Yunanistan'da Noel kendini öncelikle günler öncesinden hazırlanan şehirlerdeki ışıklandırmalarla gösterir. Noel'e doğru yaklaşırken şehirler, kasabalar rengarenk bir ışık denizinde yüzer. Şehirlerin meydanları, meydanlarda Noel ağaçları, evlerin balkonları, oteller, mağazalar, kafeler ve restoranlar binlerce parıltılı süs ışıkları ile süslenir.

Noel (Xristougenna), İsa'nın Doğuş Bayramı, Yunan Ortodoks Kilisesi'nin en sevinçli günlerinden biridir. Geleneksel olarak Noel tatili Yunanistan'da 6 Ocak'a Kutsal Epifani Bayramı'na (Theophany) kadar 12 gün sürmektedir. Noel tatiliyle ilgili, bazıları dünyanın diğer kültürlerinden "ithal edilen” (Noel günü hindi yenilmesi, Noel ağacı süslenmesi gibi) bir çok gelenek bulunmaktadır. Geçmişte Yunanlar Aziz Nicholas hatırasına küçük Noel kayıkları süslerdi, bugün de eski Hıristiyan adetlerini yad etmek amacıyla bir çok kişi ağaç yerine kayık süslemeye devam etmektedir.

Noel İlahileri: Kalanda

Noel ilahileri (veya Kalanda) söyleme geleneği günümüze kadar tamamen korunmuştur. Noel ve Yeni Yıl Arifesi'nde çocuklar gruplar halinde ev ev dolaşarak ilahiler söylemekte, beraberlerinde "üçgen çan”, gitar, akordion, lir ve armonika çalmaktadırlar.

Yakın zamana kadar çocuklara ödül olarak hamur işleri hediye edilmekteyse de günümüzde genellikle para verilmektedir.

Noel Cinleri

Yunanistan'ın dost canlısı ancak haşarı küçük cin perileri "kallikántzari” olarak anılır. Kallikántzari dünyanın derinliklerinde yaşar ve yer yüzüne sadece Noel'den Epifani Günü'ne kadar olan 12 günlük sürede çıkarlar. Yer yüzündeyken evlere saklanıp, bacalardan kayıp insanları korkutmayı severler. Yunanistan genelinde bu cin perileri uzak tutmak için bir çok adet ve ritüel uygulanmaktadır. Cinler, Epifani Günü'nde (Epiphany) tüm sular kutsandığında yeniden dünyanın merkezine geri dönerler.

Noel tatlıları ve şekerlemeleri

Geleneksel sofra lezzetleri yeni yılda iyi şansı temsil eder ve bu sebepten tüm beyaz örtülü masaları donatır.  Noel bayramının başladığını sembolize eden Melomakarona (ballı kurabiyeler) ve Kourabiedes (bademli tatlı kurabiyeler) en bilindik lezzetlerdir ve Noel döneminin başlangıcını simgeler.

Tarihi Bizans zamanlarına dayanan bir diğer gelenek ise Vasilopita (Aziz Basil'in / Ai Vasilis turtası veya Yeni Yıl Keki)'nın dilimlenmesidir. Diliminde gizlenmiş parayı bulan kişinin yıl boyunca şanslı olacağına inanılır.

Bunlar da ilginizi çekebilir:

 

 

 

(Kaynaklar: www.euronews.com , www.bbc.com , www.wikipedia.org)